9 Ocak 2012 Pazartesi

BOŞ ZAMANIN TANIMI


Boş zaman; Parker’e göre, bireyin hem kendisi  ve hem de başkaları  için bütün zorluklardan veya  bağlantılardan kurtulduğu ve kendi isteği ile  seçeceği  bir faaliyete uğraştığı zamandır. Bireyin özgürce  istediği gibi kullanabildiği zamandır.

 Uluslararası turizm  uzmanları birliği (AIEST)  göre boş zaman; bir küsmenin var olma, çalışma veya  çalışmayla ilgili ihtiyaçları karşıladıktan sonra, geriye  kalan kullanılabilecek zamanın miktarı olarak tanımlamaktadır.

Kısaca boş zaman; dar anlamda  iş ile ilgili hayatı idame  ettirme  sorumluluklarından  veya diğer emirli görevlerden serbest kullanılan zaman olarak tarif edilmektedir. Geniş anlam ise; Birçok kültürel  ve kamu hizmeti  kapsamı içindeki  hobiler veya meşguliyetler dizisine katılım  suretiyle, benlik geliştirme  için serbestçe  kullanım hakkı  ve fırsatları olarak tanımlamıştır. Başka bir ifadeyle, Boş zaman yaratıcı ve manevi  değerlerin  bir kaynağı olarak da görülebilmiştir .

Genel anlamda  boş zamanların tarihsel gelişim  süreci :

Çalışan grupların  1880’lerde  ücretli izin hakkı olmamasına rağmen paskalya resmi banka tatili  gibi dönemlerde  tatillere  çıktıkları görülmüştür. Ama son yüzyıl içinde, yıllık çalışma süresinin  3000’den 2200 saate indirilmesi ile  kişilerin dinlenme  süresi çoğalmıştır. Boş zaman  ve turistik tatiller  meydana geldikten sonra  ortaya üç sekiz adıyla  bir teori atılmıştır. Bu teorinin anlamı ise şöyleydi; 8 saat iş, 8 saat gevşeme  ve  8 saat dinlenme gibi bir anlam içermektedir. 20 yy da boş  zamanı  ve  tatili  bir  hak  olarak kabul eden ülkeler, yıllık ücretli izin hakkını çeşitli tarihlerde  kabul  etmişlerdir.

Haftalık Çalışma  Saatlerinin Yıllara Göre Dağılımı :


 Yıllar                      Ortalama Haftalık Çalışma Saati
 1850                             70,0
 1870                             53,2
 1890                             53,7
 1900                             53,2
 1910                             52,1
 1920                             49,8
 1930                             47,7
 1940                             43,9
 1950                             41,6
 1960                             40,5
 1970                             39,6
 1980                             36,1


Boş Zaman Faaliyetlerinin Sınıflandırılması :

Faaliyetleri; gruplara, amaçlara  veya yapılış yerlerine göre değişik şekilde sınıflandırabiliriz. Fakat en yaygın olarak kullanılan sınıflama türü  sürelere göre sınıflandırmaktır. Buna göre boş zamanlar ikiye ayrılır;

1) Uzun  süreli  boş zamanlar :

 - Çocukluk dönemi boş zamanları
 - Yılık izin boş zamanları
 - Emeklilik dönemi boş zamanları

2) Kısa süreli boş zamanlar :

 -İş günü sonu(akşam üstü) boş zamanları
 -Hafta sonları
 -Kısa süreli tatiller


Boş Zamanları  Değerlendirme :

Boş zamanların günümüzde  yeni bir konumu  var. Gerçektende  1990’lı yıllarda, rant gelirleriyle  geçinmeyenlerin, demek ki  büyük çoğunluğunun  çalışmaya ve zorunlu ev işlerine  ayırdıkları zaman azalmıştır. Bu durumdakiler için çalışma boş zaman ayırımının artık bir önemi olmuştur, çünkü artık onların da  boş zamanı var. Bir boş zaman toplumu doğrultusundaki  bir ilerleme, git gide  daha çeşitli  eşitlikçi bir nitelik kazanmıştır  ve her geçen gün  daha fazla insanı  etkilemektedir; ama bu şekilde  kazanılan zamanın kullanımı konusundaki farklılıklar sürmektedir.

Boş zaman kavramı birbirine hiç benzemeyen  etkinlikleri kapsamakta, bu da belli ölçüde olumsuz ve belirsiz  bir tanıma yol açmaktadır. İş ve çalışma  hayatıyla, ev işleriyle, fizyolojik ihtiyaçlarla(yemek, uyku vb.) ilişkisi olmayan etkinlikler,  “boş zaman” la ilişkilidir. Bu etkinlikler  2 gruba ayrılmaktadır. İlki, başta  Salon oyunları  olmak üzere çeşitli oyunları, spor etkinlikleri, kitlesel gösterileri (maçlar, yarışmalar  vb.) kapsar. Bütün toplumsal çevrelerde  bu tarz etkinlikler  yer alır. İkinci grup, daha çok entelektüel  diye adlandırılan ve kültürlü  bir azınlığı ilgilendiren etkinliklerden oluşur. Bunlara örnek olarak, okumak tiyatroya  ve konsere gitmek, müze gezmek gösterilir.

Boş zamanların kullanımı, toplumsal farklılıklarda güçlü ve etkindir. Sanayi toplumlarında  fiziki güce dayanan  çalışmanın yavaş yavaş ortadan kalkması, erkekleri ve kadınları, boş zamanda bedenlerini kullanmak için  yararlanmaya yönelmiştir ve dolayısıyla  bir spor dalıyla uğraşmak daha önce görülmedik  biçimde yaygınlaşmıştır. Daha genel olarak, bedensel hareketi  gerektiren  boş zaman etkinliklerinin hareketsiz kalınan  boş zaman etkinliklerinden daha hızlı geliştiği gözlenmektedir. Bu çerçevede  pop müzik konserlerine giden gençler, gösteriye  sık sık etkin bir  biçimde katılmaktadır. Öte yandan bir müzik aleti çalan gençlerin sayısı  da artmaktadır (Batı da 1960 tan  1980 e ikiye katlanmıştır.)

Ailelerin davranışları da aynı biçimde gelişmektedir: ev aletlerinden sonra sırada boş zamanların değerlendirme  donanımı gelmektedir.1950 yılından bu yana  radyo, televizyon ve video  edinme özlemi pek çok yerde  gelir artış oranlarını da üstünde olmuştur. Televizyon’a direnen küçük bir azınlık  varsa da, onlarda  teknolojiye düşman değildir (stereo müzik setleri, kişisel bilgisayarlar tercih etmektedir) Nihayet evlerin boş zamanı değerlendirme araçlarıyla  donanımı, dışarı çıkarmak (gezintiler. ziyaretler) yerine, evde oturma eğilimi  güçlenmektedir. Televizyon bu eğilimden  karlı çıkan baş unsurdur.

Toplumlar boş zamanlarını kültürel özelliklerine göre değerlendirirler. Gerçekten de  gruplar bile seçimlerini  bu özellik  ve imkânlarına  göre yapmaktadır; örnek olarak; insanların açık havada  bir geziye veya kapalı  salonda  oturumu seçmeleri  ve özellikle  toplumda bunun yaygınlık durumu böyle  bir etkenle açıklanabilir. Günümüzde toplumlarda  en belirgin  boş zaman  kurumları şunlardır.

1)Spor: Bireyin biyolojik  ve psikolojik(bedensel  ve ruhsal ) gelişimini sağlayan  bir eylem biçimidir. Bireysel gibi görülen  spor; imkân, hedef, sayıtlı ve icra  şekliyle  toplumsaldır, sosyal bir çerçevede  olup biter. Boş zaman  değerlendirmede sıkça başvurulan  yollardan birisidir.

2)Sinema Tiyatro ve Televizyon: Görsel yolların başında  gelmekte  ve boş zamanların  doldurmaktadır. Öyle ki televizyon  çoğu oluşumlarda kullanacağı  boş zamanı  geri dönüşlü olarak  ortaya çıkarmaktadır diğer eylemlerin  vakitlerinden almaktadır. Sinema  ve televizyon arasındaki  rekabette ise, sinema dünyanın her yerinde gerilemekte, buna karşılık  eve giren  televizyon  alıcısı  sayısında sürekli bir artış gözlenmektedir.

3)Müzik dinleme: Konser vb. gibi özel yolların yanında  değişik kitle iletişim araçlarıyla  yaygınlık kazanmakta  ve boş zamanları ya da diğer bazı eylemlerin  zamanını paralel olarak kullanmaktadır. Konser müziği kaydedilmiş müziğin  ve Radyo –TV  yayınlarının  güçlü rekabetiyle karşı karşıyadır.

4) El sanatları: El beceri ve değerlendirmesine dayalı eylemlerdir. Yalnız buradaki  el sanatları mesleksel olmayıp bir boş zaman değerlendirmesi olan  uğraşlardır. Mesela kadınların  örgü, nakış, vb. çoğu incelikli ve salt ekonomik olmayan  çalışmaları el sanatları olarak birer  boş zaman değerlendirmesidir.

5)Okuma: Basın  ve yayınla ilgili  bir boş zaman  değerlendirme yoludur. İnsanlarda zihinsel gelişmeyi sağlar. Kişisel görünse de okuma bile bir toplumsal temele dayanır.Görüntü ve ses başta olmak üzere yazı karşısında üstünlüğü ele geçirmiştir. Ama kitap, en mütevazı ailelerin bütçesinde  bile belli bir paya sahiptir.


Boş Zamanları Değerlendirme Etkinliklerinin  %  Dağılımı :

                                             Kır                              Kent
Ev içi  etkinlikler                      67,3                            75,6
Evde kitap, dergi, gazete         9,4                              14,9
Müzik uğraşı, dinleme              2,9                              5,0
TV seyrederek                        15,4                            18,9
Radyo dinleyerek                     6,9                              5,7
Komşu ve arkadaşlarla            15,1                            11,6                
Dinlenerek                               11,6                            11,1
El işi yaparak                           6,0                               8,4
Ev dışı faaliyetler                    27,9                            21,2
Sinema, tiyatro, konsere         0,3                              1,1                            
Gazino ve diskoteğe                 0,3                              0,3
Kütüphaneye giderek                0,2                              0,2
Kahveye giderek                     13,8                              5,2
Parka veya kırlara                    2,5                              4,3
Spor yaparak                            0,9                              1,0
Dini sohbetlere katıla                5,1                              2,4
Çarşı pazar gezerek                  4,3                              6,5
Başka bir işte çalışar                 0,5                              0,2
Boş zamanı olmayan                 4,8                              3,2
Toplam                                    100,0                          100,0


Boş Zamanları Değerlendirme Etkinliklerinin Toplumsal Rolü :

Boş zamanların  değerlendirilmesi konusu, kadınlarla erkekleri sık sık karşı karşıya getirmektedir. Mesela, erkekler araba kullanmayı, maça gitmeyi balık avlamayı; kadınlar ise el işi ve arkadaş ziyaretlerini  tercih etmektedir. Toplumsal kültürel  ortam farklılıkları, daha derin bölünmelere yol açmaktadır. Mesele işçi çevrelerinde  spor gösterilerini izlemek  bir sporla fiilen uğraşmaktan daha yaygındır. Buna  karşılık gençler iş hayatının  ve mesleki alışkanlıkların etkisinden, cinsiyet, çevre bağımlılıklarından  uzak ve doğal  etkinliklerde bulunur, daha doğrusu  böylece kendilerine  bir çevre oluşturur. Çocukların evlerin boş zaman geçirme  araçlarıyla (radyo, pikap, video vb.) donatılmasında çok önemli bir rolü vardır. Mesela çocuksuz  çiftçi aileleri, görsel – işitsel araçlar bakımından, öteki toplumsal kategorilere göre  daha az donanımlıdır; ama ailelerde  çocuk olunca farklılık azalmaktadır; az sayıda  bile olsa  çocuk sahibi  olma, boş zaman etkinlikleri  alanındaki eşitsizliklerin belirginliğini azaltma, hatta en azından  günlük yaşam düzeyinde  ortadan kaldırma eğilimindedir. Aslında bazı  boş zamanları etkinlikleri, üretkendir. Bunlara örnek olarak, dikiş ve ufak  tefek onarım işleri gösterilebilir.

Boş zamanları değerlendirmeye ülkemizde bakarsak: Yedi yerleşme noktasında yapılan araştırmada; geleneksel boş zaman faaliyetleri kadınlar ve erkekler için başka başkadır. Hemen hemen her gün, gündelik işlerinin  ve sorumluluklarının  dışında kalan fazla zamanlarını geçirmek için  hem kadınların hem de erkelerin kendilerine göre, yaygın, şekillenmiş  fakat devamlı  faaliyetleri vardır. Kadınlar boş zamanlarını  genellikle birbirlerini ziyaretle geçirirler. Erkeklerin kahvehaneleri vardır. Bu faaliyetlerde  çeşitli yaş, meslek  ve etnik grup farklılaşmaları görülür. Böyle gruplaşmalar kadınlar arasında daha az belirir.

Ülkemizde boş zaman faaliyetleri genelde iyi değerlendirilemediği, okuma düzeyinin düşük olduğu, gençlere yeterince iyi alışkanlıklar  kazandırılamadığı  söylenebilir. Gerçi bir toplumda  kır-kent, yaşlı- genç, kadın-erkek farklı  kesimlerin  farklı alışkanlıkları  ve dolayısıyla  değişik boş zaman değerlendirme tarzlarının olduğu  kabul edilir. Ne var ki günümüzde  kitle iletişim araçları  bu arada medya  insanlarda ortak alışkanlıklar doğurmakta, global  bir ortam  meydana getirmektedir. Teknolojinin en önemli araçları olan, kitle iletişim araçları  insanlar arası ilişkilerin azalması,insanların birbirlerine  gidip  gelmelerinin azalması  ile insanlar teker teker robot insan halini almaktadır ve bu da  toplumun robotlaşmasına sebep olmaktadır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder