Boş zaman; Parker’e göre, bireyin hem kendisi ve hem de başkaları için bütün zorluklardan veya bağlantılardan kurtulduğu ve kendi isteği ile seçeceği bir faaliyete uğraştığı zamandır. Bireyin özgürce istediği gibi kullanabildiği zamandır.
Uluslararası turizm uzmanları birliği (AIEST) göre boş zaman; bir küsmenin var olma, çalışma veya çalışmayla ilgili ihtiyaçları karşıladıktan sonra, geriye kalan kullanılabilecek zamanın miktarı olarak tanımlamaktadır.
Kısaca boş zaman; dar anlamda iş ile ilgili hayatı idame ettirme sorumluluklarından veya diğer emirli görevlerden serbest kullanılan zaman olarak tarif edilmektedir. Geniş anlam ise; Birçok kültürel ve kamu hizmeti kapsamı içindeki hobiler veya meşguliyetler dizisine katılım suretiyle, benlik geliştirme için serbestçe kullanım hakkı ve fırsatları olarak tanımlamıştır. Başka bir ifadeyle, Boş zaman yaratıcı ve manevi değerlerin bir kaynağı olarak da görülebilmiştir .
Genel anlamda boş zamanların tarihsel gelişim süreci :
Çalışan grupların 1880’lerde ücretli izin hakkı olmamasına rağmen paskalya resmi banka tatili gibi dönemlerde tatillere çıktıkları görülmüştür. Ama son yüzyıl içinde, yıllık çalışma süresinin 3000’den 2200 saate indirilmesi ile kişilerin dinlenme süresi çoğalmıştır. Boş zaman ve turistik tatiller meydana geldikten sonra ortaya üç sekiz adıyla bir teori atılmıştır. Bu teorinin anlamı ise şöyleydi; 8 saat iş, 8 saat gevşeme ve 8 saat dinlenme gibi bir anlam içermektedir. 20 yy da boş zamanı ve tatili bir hak olarak kabul eden ülkeler, yıllık ücretli izin hakkını çeşitli tarihlerde kabul etmişlerdir.
Haftalık Çalışma Saatlerinin Yıllara Göre Dağılımı :
|
Boş Zaman Faaliyetlerinin Sınıflandırılması :
Faaliyetleri; gruplara, amaçlara veya yapılış yerlerine göre değişik şekilde sınıflandırabiliriz. Fakat en yaygın olarak kullanılan sınıflama türü sürelere göre sınıflandırmaktır. Buna göre boş zamanlar ikiye ayrılır;
1) Uzun süreli boş zamanlar :
- Çocukluk dönemi boş zamanları
- Yılık izin boş zamanları
- Emeklilik dönemi boş zamanları
2) Kısa süreli boş zamanlar :
-İş günü sonu(akşam üstü) boş zamanları
-Hafta sonları
-Kısa süreli tatiller
Boş Zamanları Değerlendirme :
Boş zamanların günümüzde yeni bir konumu var. Gerçektende 1990’lı yıllarda, rant gelirleriyle geçinmeyenlerin, demek ki büyük çoğunluğunun çalışmaya ve zorunlu ev işlerine ayırdıkları zaman azalmıştır. Bu durumdakiler için çalışma boş zaman ayırımının artık bir önemi olmuştur, çünkü artık onların da boş zamanı var. Bir boş zaman toplumu doğrultusundaki bir ilerleme, git gide daha çeşitli eşitlikçi bir nitelik kazanmıştır ve her geçen gün daha fazla insanı etkilemektedir; ama bu şekilde kazanılan zamanın kullanımı konusundaki farklılıklar sürmektedir.
Boş zaman kavramı birbirine hiç benzemeyen etkinlikleri kapsamakta, bu da belli ölçüde olumsuz ve belirsiz bir tanıma yol açmaktadır. İş ve çalışma hayatıyla, ev işleriyle, fizyolojik ihtiyaçlarla(yemek, uyku vb.) ilişkisi olmayan etkinlikler, “boş zaman” la ilişkilidir. Bu etkinlikler 2 gruba ayrılmaktadır. İlki, başta Salon oyunları olmak üzere çeşitli oyunları, spor etkinlikleri, kitlesel gösterileri (maçlar, yarışmalar vb.) kapsar. Bütün toplumsal çevrelerde bu tarz etkinlikler yer alır. İkinci grup, daha çok entelektüel diye adlandırılan ve kültürlü bir azınlığı ilgilendiren etkinliklerden oluşur. Bunlara örnek olarak, okumak tiyatroya ve konsere gitmek, müze gezmek gösterilir.
Boş zamanların kullanımı, toplumsal farklılıklarda güçlü ve etkindir. Sanayi toplumlarında fiziki güce dayanan çalışmanın yavaş yavaş ortadan kalkması, erkekleri ve kadınları, boş zamanda bedenlerini kullanmak için yararlanmaya yönelmiştir ve dolayısıyla bir spor dalıyla uğraşmak daha önce görülmedik biçimde yaygınlaşmıştır. Daha genel olarak, bedensel hareketi gerektiren boş zaman etkinliklerinin hareketsiz kalınan boş zaman etkinliklerinden daha hızlı geliştiği gözlenmektedir. Bu çerçevede pop müzik konserlerine giden gençler, gösteriye sık sık etkin bir biçimde katılmaktadır. Öte yandan bir müzik aleti çalan gençlerin sayısı da artmaktadır (Batı da 1960 tan 1980 e ikiye katlanmıştır.)
Ailelerin davranışları da aynı biçimde gelişmektedir: ev aletlerinden sonra sırada boş zamanların değerlendirme donanımı gelmektedir.1950 yılından bu yana radyo, televizyon ve video edinme özlemi pek çok yerde gelir artış oranlarını da üstünde olmuştur. Televizyon’a direnen küçük bir azınlık varsa da, onlarda teknolojiye düşman değildir (stereo müzik setleri, kişisel bilgisayarlar tercih etmektedir) Nihayet evlerin boş zamanı değerlendirme araçlarıyla donanımı, dışarı çıkarmak (gezintiler. ziyaretler) yerine, evde oturma eğilimi güçlenmektedir. Televizyon bu eğilimden karlı çıkan baş unsurdur.
Toplumlar boş zamanlarını kültürel özelliklerine göre değerlendirirler. Gerçekten de gruplar bile seçimlerini bu özellik ve imkânlarına göre yapmaktadır; örnek olarak; insanların açık havada bir geziye veya kapalı salonda oturumu seçmeleri ve özellikle toplumda bunun yaygınlık durumu böyle bir etkenle açıklanabilir. Günümüzde toplumlarda en belirgin boş zaman kurumları şunlardır.
1)Spor: Bireyin biyolojik ve psikolojik(bedensel ve ruhsal ) gelişimini sağlayan bir eylem biçimidir. Bireysel gibi görülen spor; imkân, hedef, sayıtlı ve icra şekliyle toplumsaldır, sosyal bir çerçevede olup biter. Boş zaman değerlendirmede sıkça başvurulan yollardan birisidir.
2)Sinema Tiyatro ve Televizyon: Görsel yolların başında gelmekte ve boş zamanların doldurmaktadır. Öyle ki televizyon çoğu oluşumlarda kullanacağı boş zamanı geri dönüşlü olarak ortaya çıkarmaktadır diğer eylemlerin vakitlerinden almaktadır. Sinema ve televizyon arasındaki rekabette ise, sinema dünyanın her yerinde gerilemekte, buna karşılık eve giren televizyon alıcısı sayısında sürekli bir artış gözlenmektedir.
3)Müzik dinleme: Konser vb. gibi özel yolların yanında değişik kitle iletişim araçlarıyla yaygınlık kazanmakta ve boş zamanları ya da diğer bazı eylemlerin zamanını paralel olarak kullanmaktadır. Konser müziği kaydedilmiş müziğin ve Radyo –TV yayınlarının güçlü rekabetiyle karşı karşıyadır.
4) El sanatları: El beceri ve değerlendirmesine dayalı eylemlerdir. Yalnız buradaki el sanatları mesleksel olmayıp bir boş zaman değerlendirmesi olan uğraşlardır. Mesela kadınların örgü, nakış, vb. çoğu incelikli ve salt ekonomik olmayan çalışmaları el sanatları olarak birer boş zaman değerlendirmesidir.
5)Okuma: Basın ve yayınla ilgili bir boş zaman değerlendirme yoludur. İnsanlarda zihinsel gelişmeyi sağlar. Kişisel görünse de okuma bile bir toplumsal temele dayanır.Görüntü ve ses başta olmak üzere yazı karşısında üstünlüğü ele geçirmiştir. Ama kitap, en mütevazı ailelerin bütçesinde bile belli bir paya sahiptir.
|
Boş Zamanları Değerlendirme Etkinliklerinin Toplumsal Rolü :
Boş zamanların değerlendirilmesi konusu, kadınlarla erkekleri sık sık karşı karşıya getirmektedir. Mesela, erkekler araba kullanmayı, maça gitmeyi balık avlamayı; kadınlar ise el işi ve arkadaş ziyaretlerini tercih etmektedir. Toplumsal kültürel ortam farklılıkları, daha derin bölünmelere yol açmaktadır. Mesele işçi çevrelerinde spor gösterilerini izlemek bir sporla fiilen uğraşmaktan daha yaygındır. Buna karşılık gençler iş hayatının ve mesleki alışkanlıkların etkisinden, cinsiyet, çevre bağımlılıklarından uzak ve doğal etkinliklerde bulunur, daha doğrusu böylece kendilerine bir çevre oluşturur. Çocukların evlerin boş zaman geçirme araçlarıyla (radyo, pikap, video vb.) donatılmasında çok önemli bir rolü vardır. Mesela çocuksuz çiftçi aileleri, görsel – işitsel araçlar bakımından, öteki toplumsal kategorilere göre daha az donanımlıdır; ama ailelerde çocuk olunca farklılık azalmaktadır; az sayıda bile olsa çocuk sahibi olma, boş zaman etkinlikleri alanındaki eşitsizliklerin belirginliğini azaltma, hatta en azından günlük yaşam düzeyinde ortadan kaldırma eğilimindedir. Aslında bazı boş zamanları etkinlikleri, üretkendir. Bunlara örnek olarak, dikiş ve ufak tefek onarım işleri gösterilebilir.
Boş zamanları değerlendirmeye ülkemizde bakarsak: Yedi yerleşme noktasında yapılan araştırmada; geleneksel boş zaman faaliyetleri kadınlar ve erkekler için başka başkadır. Hemen hemen her gün, gündelik işlerinin ve sorumluluklarının dışında kalan fazla zamanlarını geçirmek için hem kadınların hem de erkelerin kendilerine göre, yaygın, şekillenmiş fakat devamlı faaliyetleri vardır. Kadınlar boş zamanlarını genellikle birbirlerini ziyaretle geçirirler. Erkeklerin kahvehaneleri vardır. Bu faaliyetlerde çeşitli yaş, meslek ve etnik grup farklılaşmaları görülür. Böyle gruplaşmalar kadınlar arasında daha az belirir.
Ülkemizde boş zaman faaliyetleri genelde iyi değerlendirilemediği, okuma düzeyinin düşük olduğu, gençlere yeterince iyi alışkanlıklar kazandırılamadığı söylenebilir. Gerçi bir toplumda kır-kent, yaşlı- genç, kadın-erkek farklı kesimlerin farklı alışkanlıkları ve dolayısıyla değişik boş zaman değerlendirme tarzlarının olduğu kabul edilir. Ne var ki günümüzde kitle iletişim araçları bu arada medya insanlarda ortak alışkanlıklar doğurmakta, global bir ortam meydana getirmektedir. Teknolojinin en önemli araçları olan, kitle iletişim araçları insanlar arası ilişkilerin azalması,insanların birbirlerine gidip gelmelerinin azalması ile insanlar teker teker robot insan halini almaktadır ve bu da toplumun robotlaşmasına sebep olmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder