MALİYETLENDİRMEDE BAŞLICA YÖNTEMLER

Konaklama işletmelerinde Maliyetler konusu ele alındığında, bir başka konuda temel eksiklik kendisini göstermektedir : Stokları hangi yöntemle maliyetlendireceğiz ? Ne yazık ki bu konuda çok fazla araştırma yapılmadan,  babadan kalma yöntemlerle (genellikle Ortalama Yöntemi ile) maliyet çalışmaları sonuçlandırılmaktadır. Biz, burada maliyetlendirmede uygulanabilecek temel yöntemleri artı ve eksileri ile ortaya koymaya çalışacağız :

İLK MADDE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ : Üretime gönderilen ve stokta kalan malzemenin maliyetinin belirlenmesi ancak stok değerleme yöntemleriyle mümkündür. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ : 1- Ortalama Maliyet Yöntemi a- Tartılı Ortalama b- Hareketli Ortalama 2- İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) 3- Son Giren İlk Çıkar (LIFO) 4- Sabit Fiyatlarla Değerleme Yöntemi 5- Piyasa Fiyatıyla Değerleme Yöntemi 6- Piyasa Fiyatı ve Alış Fiyatından Düşük Olanıyla Değerleme Yöntemi 7- Bu yöntemler dışında Gerçek Maliyet ve Sonradan Girecek İlk Çıkar Yöntemleri de kullanılabilir. 1- ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ : a-) Tartılı Ortalama: Alış maliyetleri alış miktarına bölünerek birim maliyet bulunur. Buna göre malzeme değerlendirilir. b-) Hareketli Ortalama: Her malzeme alışından sonra yeniden birim maliyet hesaplanır. Faydaları: - Uygulaması kolaydır. - Çok yüksek ve çok düşük mallar arasında bir denge sağlar. Sakıncaları: - Fiyatlar arasında aşırı farklar olduğunda maliyet hesaplamaları çok sağlıklı olmaz. 2- İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİ : İlk alınan malzemenin üretime ilk gönderileceği vasayımına dayanır. Örnek : 03.01.2004 100 1.000.000 05.01.2004 150 3.000.000 08.01.2004 130 Sevk 10.01.2004 200 5.000.000 İlk giren ilk çıkar yöntemine (FIFO) göre sevk maliyeti ne kadardır? 100 x 1.000.000 = 100.000.000 30 x 3.000.000 = + 90.000.000 190.000.000 TL Son giren ilk çıkar yöntemine (LIFO) göre üretime sevk maliyeti 130 x 3,000,000 = 390,000,000 TL FIFO’nun yararları: Malzemenin kullanım sırası mantıklı ve sistematiktir. Sağlıklı bir stok kontrolü sağlar. Alınan ve kullanılan malzeme arasında tam bir eşitlik vardır. FIFO’nun sakıncaları: Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda maliyetleri eski fiyata göre saptayacağından “fiktif” (fahiri, görünürdeki kar, gerçek olmayan) karlar elde edilmiş olur. Bunun sonucunda aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımı olacağından işletmenin mali yapısı zayıflar. 3- SON GİREN İLK ÇIKAR (LIFO) YÖNTEMİ : Son alınan malzemenin ilk olarak üretime gönderildiği varsayımına dayanır. LIFO’nun yararları: Hammadde fiyatlarının yükseldiği dönemde imalat maliyeti de yükseleceğinden fiktif karlar önlenmiş olacak, bunun sonucunda da aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımının önüne geçilmiş olacaktır. Hammadde fiyatları düştüğünde, maliyet de düşeceğinden kar artar, girişimci yatırıma üzendirilmiş olur. LIFO’nun zararları: Fiyatların sürekli yükseldiği bir dönemde hammadde maliyeti piyasa maliyetinin altına düşeceğinden eksik değerlenmiş olacaktır. Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi, üretim yapan işletmelerin genelde tercih ettiği bir yöntemdir. VUK’na göre bu yöntem tercih edilirse, bu yöntemden 5 yıl vazgeçilemez. 4- SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ : Hammadde fiyatlarının belli bir süre sabit fiyatlarla değerleneceği varsayımına dayanır. Dönem sonunda sabit fiyat ile gerçek fiyat karşılaştırılır ve aradaki farklar standart fiyat ve tahmini fiyat olarak saptanır, buna göre de kapatılır. Sabit fiyatlarla değerleme yöntemi; hesaplama kolaylığı sağladığı gibi, maliyet kontrolüne de olanak vermektedir. 5- PİYASA FİYATLARI İLE DEĞERLEME YÖNTEMİ : Stokların maliyeti belirlenirken piyasadaki fiyatla belirlenir. Yararları: Piyasa fiyatı ile değerleme yapıldığından maliyetler daha gerçekçidir. Sakıncaları: Piyasadaki cari fiyatların belirlenmesi oldukça güçtür. 6- PİYASA FİYATI veya ALIŞMALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANLA DEĞERLEME YÖNTEMİ : Muhafazakarlık kavramına dayanır. Stokların maliyeti değerlendirilirken alış maliyeti yada piyasa fiyatlarından hangisi daha düşük ise ona göre değerlendirilir. Yararları: Gelecekte doğacak zararların karşılanması, gerçek olmayan kar dağıtımının önlenmesidir. Sakıncaları: Piyasada değeri, maliyet değerinden düşük olduğunda düzeltici yevmiye kayıtları yapılır. Fakat piyasa fiyatları yüksek olduğunda stok değer artışı dikkate alınmaz.